W okresie międzywojennym na obszarze dzisiejszej gminy, pozostającym wówczas pod panowaniem niemieckim, działały silne ośrodki polskości. Jednym z nich była wieś Tychnowy. Powstał tu polski Bank Ludowy, istniały: biblioteka, czytelnia i szkółka polska założone przez księdza Piotra Baranowskiego. Do najaktywniejszych działaczy należeli: ksiądz Eryk Gross, Aleksander Liszewski, Konrad i Teofil Redmerowie, Marta Omieczyńska, Edmund Komorowski.
Szczególnie ważną kartę w historii Ziemi Kwidzyńskiej zapisało Janowo – miejscowość o wieloletnich tradycjach walki o polskość. W okresie plebiscytowym aktywną działalność prowadzili tu: Tadeusz Tollik, Augustyn i Robert Czyżewscy, Bolesław Napiontek, Franciszek Komorowski, Jan Czaja. W Janowie założono Towarzystwo Czytelni Ludowych organizujące zebrania i pogadanki dla polskiej ludności, działał chór, zespół teatralny i taneczny. Język polski krzewił janowski oddział Stowarzyszenia św. Kingi prowadzony przez księdza Ignacego Niklasa. Po Plebiscycie w 1920 roku, pięć wsi obejmujących obszar dzisiejszego Janowa: Bursztych, Janowo, Kramowo, Nowe Lignowy i Małe Pólko utworzyło tzw. „Małą Polskę” – enklawę polską na ziemiach niemieckich. We wrześniu 1939 roku hitlerowcy aresztowali i zamordowali 13 mieszkańców Janowa. Ich symboliczna mogiła znajduje się na janowskim cmentarzu. Społeczeństwo Janowa i Ziemi Kwidzyńskiej pielęgnuje pamięć o „Małej Polsce” w rocznicowych obchodach plebiscytowych, a pamiątki z tego okresu przechowywane są w Izbie Pamięci Szkoły Podstawowej w Janowie. |
